Succesfactoren uit de literatuurstudie van Lesya Ganushchak 

Hoe sluit het aanbod van De Bibliotheek op school hierop aan? 

Keuze en relevantie:
Als leerlingen de vrijheid krijgen om hun eigen boeken en gespreksonderwerpen te kiezen, verhoogt dat hun betrokkenheid, motivatie en leesbegrip. 

Elke dBos school kan kiezen uit drie collectievormen die een ruime, actuele en gevarieerde collectie beschikbaar maken. Scholen kunnen kiezen uit een jaar-, wissel- of webcollectie.  Leesconsulenten stimuleren hun scholen om kinderen zelf boeken te laten uitkiezen en mee naar huis te laten nemen.

Groepsdynamiek:
De grootte en samenstelling van de groepen lijken een rol te spelen bij de effectiviteit van gesprekken over boeken/lezen. Zo lijken kleinere groepen van 3 tot 6 deelnemers effectievere gesprekken en interacties te hebben, wat leidt tot positieve effecten op begrip en motivatie. 

Leesconsulenten kunnen leerkrachten laten zien hoe je leesgesprekken met leerlingen voert, een boekenclub opzet of activiteiten vorm geeft aan kleine én grote groepen. 

Gesprekken geleid door leerlingen:
Programma’s waarbij leerlingen de leiding nemen in gesprekken, gefaciliteerd door een leraar of een medeleerling, hebben vaak positieve effecten. Deze aanpak stelt leerlingen in staat om zich actief bezig te houden met het materiaal en met elkaar, wat leidt tot een beter begrip en een grotere motivatie. 

Leesconsulenten kunnen leerkrachten laten zien hoe je middels de leescirkel* van Aidan Chambers structureel ruimte aan selecteren, lezen en reageren geeft. Reageren, oftwel het praten over boeken kun je o.a. leerlingen in tweetallen laten doen, via de Chambers-aanpak en via de boekenkring. Hierin krijgen leerlingen een actieve rol toebedeeld.  

Betrokkenheid van de leraar:
Hoewel gesprekken onder leiding van leerlingen effectief zijn, laten interventies met begeleiding of facilitering door de leraar ook positieve resultaten zien. Leraren die ondersteuning, modelling en structuur bieden aan gesprekken kunnen leesbegrip en -motivatie verbeteren.

Leesconsulenten kunnen leerkrachten kennis laten maken met hun rol als 'helpende volwassene', het middelpunt van Aidan Chambers' leescirkel. Leesontwikkeling vraagt om hulp van volwassenen die het belang van lezen inzien en van daaruit kinderen enthousiast maken voor lezen. De helpende volwassenen faciliteren en stimuleren het selecteren, lezen en reageren. 

Gestructureerde activiteiten:
Activiteiten zoals boekenclubs, literatuurkringen en begeleide leessessies bieden een gestructureerd kader voor discussie en interactie. Deze structuur helpt leerlingen hun gesprekken te focussen, wat leidt tot een beter leesbegrip en een grotere leesmotivatie.

Leesconsulenten kunnen leerkrachten op verschillende wijze informeren en inspireren op gebied van leesbevorderende activiteiten. Hoe haal je het meest uit (interactief) voorlezen, boekpromotie, vrij lezen, theaterlezen, poëzie, leesgesprekken, boekenclubs en de boekenkring?

Training en voorbereiding:
Interventies waarbij leerkrachten of leerlingen training krijgen in gesprekken voeren, geschikte boeken kiezen en interacties faciliteren, leveren vaak betere resultaten op. Een goede voorbereiding zorgt ervoor dat deelnemers zijn toegerust met de vaardigheden en strategieën die nodig zijn voor effectieve betrokkenheid. 

Zoals beschreven door Aidan Chambers is de rol van de leerkracht als de helpende volwassene de sleutel tot leesmotivatie en leesplezier binnen een school. Maar hoe vul je deze rol in de praktijk in? Onze leesconsulenten delen graag hun kennis en kunde via studiedagen, teamtrainingen, workshops en coaching on the job. 

Feedback en reflectie:
Mogelijkheden voor leerlingen om na te denken over hun leeservaringen, doelen te stellen en feedback te krijgen, dragen bij aan hun algehele ontwikkeling als lezer. Dit reflectieve component helpt positief leesgedrag en een positieve leeshouding te versterken. 

Leesconsulenten kunnen leerkrachten op verschillende wijze informeren en inspireren op het gebied van leesbevorderende activiteiten. 

Interactie met medeleerlingen:
Leeservaringen in samenwerkingsverband, zoals gesprekken met medeleerlingen en groepsprojecten, bevorderen de interactie met medeleerlingen en een gedeeld begrip. Interactie met medeleerlingen kan leiden tot een grotere motivatie en een beter begrip, doordat leerlingen leren van elkaars perspectieven. 

Aan de hand van 25 korte werkvormen kun je leerlingen invulling laten geven aan de boekenkring. Of wil je leren hoe je Chambersgesprekken voert met je klas om interactie tussen leerlingen en leesbegrip te bevorderen? Leesconsulenten helpen je graag op weg. 

Ondersteuning:
Veel interventies toonden aan dat de combinatie van gesprekken over lezen met begeleide leesactiviteiten een positief effect had op zowel leesbegrip als leesmotivatie. Dit suggereert dat begeleiding en uitleg essentieel zijn voor de effectiviteit van leesprogramma's.  
Sommige online-interventies leidden echter tot een afname in zowel tekstbegrip als motivatie, wat erop wijst dat de inzet van digitale middelen zorgvuldig moet worden overwogen. De gebruikte onlinetools in deze programma's omvatten bijvoorbeeld chats met leeftijdsgenoten of AI-chatbots. De resultaten tonen duidelijk aan dat AI-bots als gesprekspartner, evenals het gebruik van chats of videocalls, minder effectief zijn voor motivatie en begrip dan persoonlijke gesprekken.   

Bovenstaande ondersteuning sluit allemaal nauw aan bij succesvolle interventies uit het literatuuronderzoek. Om inzicht te krijgen in het leesklimaat op school én thuis, kun je ook gebruikmaken van het meetinstrument de Monitor dBos. Aan de hand van digitale vragenlijsten verzamelen we informatie over leesgedrag, leesmotivatie en informatievaardigheden van leerlingen. Ook het leesbevorderende gedrag van de leerkracht wordt gemeten. 

De resultaten van de Monitor dBos worden meegenomen in het Lees-mediaplan van de school om doelgericht en planmatig aan lees-mediabevordering te blijven werken.