Onze vaste blogger en mediaspecialist John Valk vertelt je hoe je tablets en mobieltjes inzet voor een muzikale opvoeding. In het primair onderwijs wordt de term "instrument" in de kerndoelen en de uitwerking van muziekeducatie vooral gebruikt om te verwijzen naar akoestische instrumenten.
Techniek is echter in de laatste honderd jaar, sinds de komst van de grammofoon, radio en versterker, steeds meer een bepalende rol gaan spelen in hoe wij muziek beluisteren en maken. Door de komst van de cd, radio, tv, en het internet is onze toegang tot het bekijken en beluisteren van muziek onbegrenst geworden. En ook het bijwonen van livemuziek is door de opkomst van de burgerij in de 19e eeuw en de moderne transportmiddelen niet alleen meer toegankelijk voor de rijken.
Techniek en muziekbeoefening
Voor de hedendaagse muzikanten is muziek maken niet alleen maar een analoge en akoestische bezigheid. De komst van de elektriciteit zorgde niet alleen voor verlichting maar ook voor het ontstaan van nieuwe instrumenten zoals de electrische gitaar en allerlei vormen van elekronische toetsinstrumenten zoals het Hammondorgel en de Fender Rhodes piano. De versterker en de geluidsbox heeft ervoor gezorgd dat je als zanger of muzikant al snel een grote zaal kan bereiken. Daarvoor hoef je niet meer een operazanger te zijn of met een vol orkest op het podium te staan. Componisten zijn bovendien niet alleen meer afhankelijk van papier om hun muzikale ideeen te schetsen en vast te leggen. Je kunt partituren makkelijk digitaal aanmaken en met een druk op de knop transponeren, laten horen via midi of xml en digitaal delen.
Kinderen en muziek maken in deze tijd
Kinderen zijn, of we dat nu willen of niet, onlosmakelijk met moderne techniek verbonden. Gevaren van excessief gebruik van mobiele telefoons of andere digitale apparaten, een voorbeeld is digitaal pesten, liggen op de loer, maar opvoeders kunnen de technologie ook dusdanig inzetten dat deze een positieve invloed heeft op de ontwikkeling van het kind. In de muzikale opvoeding zie je dat techniek en muziek ook niet meer los van elkaar te zien zijn. Ik richt mij in deze blog niet op de passieve beleving van muziek door middel van luisteren, maar meer op het actief muziek maken. Was je nog niet zolang geleden voor het leren bespelen van een instrument aangewezen op oefeningen en instructies op papier, al dan niet in direct contact met je leraar, nu kun je je via YouTube allerlei vaardigheden eigen maken. Of je leert een instrument te bespelen via een online cursus (bijvoorbeeld met Yousician ). Voor dj’en op de tablet zijn ook diverse programma’s beschikbaar. Ook ben je nu in staat om jezelf al zingend en vloggend met je mobiel op te nemen via het populaire Musical.ly of om complete- of ensemblemuziek te produceren op basis van tracks met behulp van een app als Garageband met softwarematige synthesizers, geluiden, samples van instrumenten. Het aanbod Nederlandstalige apps is helaas schaars, maar onder begeleiding zijn de Engelstalige toepassingen wel bruikbaar voor kinderen.
Als Nederlandse app is Earz aanbevelenswaardig. Het is een uitgebreid programma, waarmee je spelenderwijs je muzikaal gehoor ontwikkelt, noten leert lezen en je je muziektheorie eigen maakt. Bekijk de korte videodemo.
Lestips
Begon ik dit blog met de constatering dat de kerndoelen en leerlijnen niet direct het gebruik van techniek impliceren voor het ontwikkelen van muzikaal bewustzijn en vaardigheden, het initiatief ‘meer muziek in de klas’ laat dat wel zien bij de praktische lestips:
- Metropole op School & Ik Componeer
Het Metropole Orkest stelt het computerprogramma ‘Ik componeer’ beschikbaar, een wat ouder maar nog steeds leuk en geschikt programma om door middel van het stapelen van samples van de instrumentgroepen een klinkende compositie te maken.
Meer informatie op www.metropoleopschool.nl/componeerles. - Ableton Learning pages
Ableton heeft voor leerlingen in het basisonderwijs een interactieve website gemaakt waar je de grondbeginselen van het zelf muziek maken leert.
Bekijk de Ableton Learning pagina. - Chrome Music Lab
Digitaal experimenteren met muziek kun je met het Google Chrome Music Lab. Door de eenvoud en speelse opzet is het heel toegankelijk voor jonge kinderen. Naar Chrome Music Lab. - Muzikale apps
Het Landelijk Kenniscentrum Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) heeft een lijst samengesteld met alle muziek apps en -programma's die beschikbaar zijn om aan de slag te gaan met digitaal muziekonderwijs. Bekijk de lijst met muziekprogramma's voor het onderwijs met prijzen en leeftijdscategorie. - Muziekmethode 123ZING
Zelf digitaal componeren en opnemen kan via de online muziekstudio Soundtrap van 123ZING. In Soundtrap maak je gemakkelijk en op speelse wijze eigen tracks en maak je zelf opnames van je stem of instrument. Via de speciaal ontworpen opdrachten kunnen leerlingen van de bovenbouw zelf aan de slag. Het is ook mogelijk een workshop Soundtrap te bestellen voor het hele team. Meer informatie over Soundtrap - Workshop Digitaal Componeren op school
Wil je graag een workshop digitaal componeren op school? Aan de slag met de Dancebox of Dato Duo? Kijk dan eens bij de Muziek-Werkplaats, zij verzorgen leuke workshops voor het voortgezet onderwijs en de bovenbouw van het primair onderwijs.
www.muziek-werkplaats.nl
Het aanbod is gevarieerd, zo blijkt uit deze lijst. Maar wat zijn nu de specifieke bijdragen van muzikale digitale toepassinge en apps aan de muzikale ontwikkeling van een kind? Ik durf te stellen dat het het componeren, improviseren en experimenteren met muzikale toepassingen de creatieve vermogens op een positieve manier bevordert. Dat wordt gestaafd door een onlangs gehouden onderzoek onder deelnemers aan de workshop ‘Digitaal Componeren in de Klas’. Daaruit blijkt dat dit soort workshops de creativiteit van kinderen stimuleren én kinderen op een intuïtieve manier leren hoe muziek is opgebouwd. In sommige apps, waaronder Musyc wordt bijvoorbeeld bij het vormgeven van geluid een verbinding gelegd met het maken van tekeningen. Dat geldt ook voor Singing Fingers.
Met de app Acapella kun je een muziekvideo maken waarin je meerdere lagen melodie en begeleiding inzingt en opneemt terwijl de camera loopt. Apps die muziekinstrumenten nabootsen zijn goed om op een makkelijke manier kennis te maken met instrumenten, die je niet zo snel fysiek beschikbaar hebt, maar laten niet veel over aan fantasie en experiment. Soundprism en Thumbjam bevatten virtuele muziekinstrumenten, die helemaal zijn toegespitst op de specifieke eigenschap van een tablet die dat wel in zich hebben. En tot slot kun je de muzikale begeleiding tijdens het zingen in de klas overlaten aan een app. Met Soundprism, Guitarism of Chordion kun je op basis van het aanklikken van akkoorden begeleidingen genereren.
Traditioneel muziekles geven nog van deze tijd?
Deze uiteenzetting betekent niet dat je het gebruik van traditionele instrumenten en een leraar van vlees en bloed naast je neer zou moeten leggen. De inspriratie en gerichte feedback van een leraar, samen zingen, ritmes oefenen en spelen op akoustische instrumenten dragen evenzeer bij aan de ontwikkeling van creativiteit, voorstellingsvermogen, fysiek bewustzijn en sociale vaardigheden. De apps, die ik de revue heb laten passeren hebben staan de ene keer op zichzelf,of staan in verbinding met elkaar, de andere keer ondersteunen ze de traditionele muziekbeoefening.
Een voorbeeld van hoe je Garageband, een complete muziekstudio op je iPad, in de klas kunt gebruiken:
Bronnen: