Ontstaan

Rodrigo schreef de muziek in Parijs, in 1938, in braille (zie afbeelding rechts). Daar was hij nog voor het uitbreken van de Spaanse burgeroorlog naar toe gegaan om les te nemen bij Paul Dukas. Het toentertijd ongewone idee van een concert voor gitaar en orkest werd hem in Bilbao aangereikt door de Spaanse gitarist  Regino Sainz de la Maza, die we ook in de documentaire aan het woord zien. Mooi is dat er nog veel filmopnames bewaard zijn gebleven van de hoofdrolspelers, van deze gitarist en ook van Rodrigo zelf. Mooi is ook dat in die documentaire de aanleiding, zijn drijfveren, zijn inspiratie zo tastbaar worden gemaakt.

Het paleis te Aranjuez

De muziek grijpt terug naar cultuur van het Spaanse hof in het koninklijk buitenverblijf te Aranjuez even buiten Madrid. Inspiratie vond de Spaanse componist in herinneringen aan de geur van oleander, de smaak van aardbeien en asperges, het geritsel van de bladeren boven het stromende water van de rivier, het geluid van de de fonteinen en de vogels. En je ziet Rodrigo in de documentaire met zijn handen de met porselein gedecoreerde wanden van de paleisvertrekken aftasten. Naast het teruggrijpen naar hoofse Spaanse cultuur hoor je ook de volksmuziek terug in dit concert en de sfeer van de arena. Af en toe imiteert het orkest de gitaar, dan weer is de gitaar nadrukkelijk aanwezig, een andere keer vervult de gitaar een begeleidingsrol. Rodrigo was pianist, geen gitarist, dat verklaart misschien de soms lastige passages in het snel moeten overgrijpen van posities. Rodrigo liet zich alleen in het begin van zijn studietijd nog beinvloeden door moderne stromingen in de klassieke muziek. In zijn verdere ontwikkeling bleken hem tonaliteit, romantiek, authentieke Spaanse cultuur beter te liggen. Uit de documentaire komt niet duidelijk naar voren wat de invloed is geweest van de Spaanse burgeroorlog. Die wordt zelfs niet of nauwelijks genoemd. Toen die uitbrak, verviel zijn toelage die hij kreeg als conservatorium student in Parijs. Misschien dat hij door de verschrikkingen van deze burgeroorlog nog sterker teruggreep op historische culturele verworvenheden.

Premiere

Aanvankelijk wilde Rodrigo het concerto d''Aranjuez in Madrid in premiere laten gaan. Dat ging niet door. Wat de documentaire niet vermeldt, is dat Madrid net een belegering achter de rug had, gepaard gaande met een grote hongersnood. Onduidelijk is of dat van invloed geweest is. Op 9 november 1940 vond de premiere plaats in het  Palau de la Música Catalana in Barcelona, meer gebouwd in de geest van Gaudi op bijzonder materiaalgebruik en vormgeving dan op verantwoorde akoestiek. Met de trein vanuit Madrid op weg naar die premiere raakte Rodrigo even in paniek bij de gedachte dat de gitaar wellicht helemaal niet te horen zou zijn temidden van de orkestklank. Het concert sloeg in als een bom. Successen volgden alsnog in Madrid, alvorens de muziek zich over de hele wereld verspreidde. In de wandelgangen wordt wel eens getwijfeld aan de herkomst van het concert, omdat het overige oeuvre van Rodriga qua stijl zo sterk afwijkt. De stad Aranjuez dacht er een paar jaar geleden goed aan te doen een standbeeld voor Rodrigo op te richten. Daar zag men van af  toen de nazaten lieten weten dat alleen tegen een fors bedrag toe te willen staan.         

Collectie Bibliotheek Rotterdam

Bibliotheek Rotterdam beschikt over een uitgebreide collectie bladmuziek van o.a. liederen, gitaar en pianowerken van Joaquin Rodrigo.  Op de afbeelding rechts de omslag van de pianobundel Spanish Nights met diverse ook voor de geoefende amateurpianist speelbare muziek.