Skip to main content

'Maar waar kom je echt vandaan?'

De bibliotheek bouwt samen met Rotterdammers de collectie. Voor Verhalen van de stad delen tien Rotterdammers die een link hebben met de koloniale geschiedenis of het slavernijverleden hun verhalen met ons. Ze vertellen over de boeken en films die hen hebben geïnspireerd bij de zoektocht naar hun (familie)geschiedenis.

Emmy van Gennip meldde zich aan als gastcollectioneur omdat ze graag mensen wil inspireren met haar persoonlijke zoektocht. Zij krijgt vaak de vraag ‘Maar waar kom je écht vandaan?’ Ze deelt met de bibliotheek het verhaal over haar duik in de familiegeschiedenis. 

Emmy, waar kom je vandaan?

Deze vraag hoor ik vaker. Ik reageer dan met ‘uit Rotterdam’. Want daar ben ik geboren en getogen. Maar meestal komt na deze vraag ‘Maar waar kom je écht vandaan?’ Ik vertel dan dat mijn oma in Indonesië is geboren en dat ik aan mijn moeders kant een grote Indo familie heb met familiefeestjes met veel Indonesisch eten, samen koken en familieweekenden. Toen ik klein was, snapte ik niet waarom mensen vroegen waar ik vandaan kwam, ik dacht dat het door mijn bruine haar kwam. Dat ik Indo was, was voor mij toen nog niet duidelijk. Ik begon me wel af te vragen hoe dit nou precies zat.

Waar komt je oma vandaan?

Mijn oma is geboren in Soekaboemi op het eiland Java in Indonesië. Zij heette Atie. Zij was al overleden toen ik werd geboren. Ik hoor altijd van anderen ‘Oh, wat lijk je toch op je oma.’ Niet alleen qua uiterlijk. Ik ben geboren met oorproblemen en hierdoor slechthorend. Zij had ook last van haar gehoor. De familie vermoedt dat zij in het jappenkamp in de Tweede Wereldoorlog op haar oor is geslagen. Zij heeft toen een lange tijd in de ziekenboeg gelegen. Daar ontving zij in het geheim briefjes van haar moeder en zussen. Mijn oom heeft de briefjes een paar jaar geleden samen met fotoalbums en andere brieven gevonden op zijn zolder. Hiermee kreeg ik een inkijkje in hun leven, hoe ze elkaar noemden en hoe hun leven was. Ik heb mijn oma nooit gekend, maar omdat ik zo op haar lijk, is die aantrekkingskracht om in haar geschiedenis te duiken enorm. 

Waar ben je begonnen met zoeken?

In de bibliotheek. Rond mijn 21e jaar heb ik in de Centrale bibliotheek nieuwsgierig alle boeken over Indonesië en het voormalig Nederlands-Indië uit de boekenkast getrokken. Ik las over hoe het koloniale systeem op een manier was ingericht zodat het voor de een gunstig was en voor de ander helemaal niet. De witte Europese man had het veel beter dan zijn Indonesische vrouw die hij in huis nam. 

Hoe was die positie van de vrouw in het koloniale verleden?

De njai van Reggie Baay beschrijft goed hoe de positie was van deze vrouwen, de oermoeders. Zij waren een soort van tot slaaf gemaakte huiswerksters en ze zorgden voor nageslacht van de Europese man bij wie ze inwoonden. De kinderen die daaruit voortkwamen vormden een nieuwe laag in die samenleving, die van de Indo-Europeaan. Sommigen mensen noemen hen Indisch, anderen weer Indo. 

Suze Zijlstra ontdekte dat de vrouwen grotendeels onzichtbaar waren in de koloniale geschiedenis. In De Voormoeders gaat zij op zoek naar hen. En de roman Lichter dan ik van Dido Michielsen beschrijft het leven van een voormoeder en haar dochters, die lichter gekleurd waren, omdat ze Europees bloed hadden en hierdoor een betere positie in het klassensysteem. Hoe meer Europees bloed, hoe meer privileges.

Wat legt dat bloot in jouw ogen?

Wat ik lastig vind, is dat het geen eenzijdig verhaal is. Mijn Europese voorvaderen hadden een rol in het koloniale systeem, daar zit een soort van schuld waar ik verantwoordelijkheid voor wil nemen. Tegelijkertijd is er het leed van de vrouwenlijn in mijn familiegeschiedenis. Zoals van mijn oermoeder, de eerste Javaanse vrouw in de familielijn. Maar ook voor de vrouwen die haar volgden, mijn voormoeders, en die geen makkelijk leven hebben gehad. Ik voel nog steeds het onbestemde verdriet van mijn voormoeders. 

Hoe ga je daarmee om?

Door veel te lezen. Hiermee vul ik mijn beeld en ieder boek draagt daar aan bij. 

Zoals It didn’t start with you waarin Mark Wolynn uitlegt hoe trauma van generatie op generatie kan worden doorgegeven. Dat noemen ze intergenerationeel trauma. Dit boek gaat over bewustwording van trauma’s van vorige generaties, acceptatie van een familiegeschiedenis en hoe dat soms een leven nu kan beïnvloeden. Ik heb in 2020 aan Tracing your Roots meegedaan. Dit is een organisatie die jongeren ondersteunt die op zoek zijn naar hun wortels in het voormalig Nederlands-Indië. Zij bieden workshops aan, maken jou wegwijs op websites zoals Roosjeroos en Openarch. En ze bieden een platform om anderen te ontmoeten die zich ook op dit pad bevinden. We zoeken elkaar op en praten over onze gedeelde geschiedenis. Dat is een tip voor andere mensen. Zoek je community! 

Waarom ondersteunen zij precies jongeren?

De 2e, 3e en soms 4e generatie Indo’s blijven met vragen zitten, omdat de oudere generatie Indo’s moeilijk praten over het koloniale verleden, het klassensysteem, de Tweede Wereldoorlog, de dekolonisatie en daarna de migratie terug naar Nederland. Het is pijnlijk voor hen. In het boek Antara Nusa van Yvette Kopijn lees je het stille verdriet van mensen die het toch aandurven hun verhaal te delen. Mocht je een opa of oudtante hebben die wil praten, haast je. Ik was helaas net te laat. De zus van mijn oma overleed twee dagen voordat ik bij haar op bezoek zou gaan. 

En? Heb je je grootmoeder gevonden?

Ja! Radikem Tjitroredjo, dat is mijn oermoeder! Dat haar voornaam, achternaam, geboortedatum en geboorteplaats bekend zijn, is niet gebruikelijk. Veel oermoeders leefden onzichtbaar en werden nauwelijks geregistreerd. Het is een teken dat zij waarschijnlijk van adel was. Een kind uit het huwelijk van de sultan en een bijvrouw. Ik heb haar met hulp van de Indische Genealogische Vereniging opgespoord. Ik wil meer over haar leven in de kraton (het paleis van de sultan) weten. Om bekendheid te geven aan haar naam, heb ik mijn Instagramnaam @emmy.tjitro naar haar vernoemd. 

Wat biedt deze zoektocht jou?

De auteur Maya Angelou verwoordde het mooi ‘dat je staat op de schouders van reuzen’. Zo voelt het voor mij. Het geeft mij kracht op zoek te gaan en te weten wie mijn voormoeders zijn. Hiermee haal ik hen uit de anonimiteit en geef ik hun weer een plek in de geschiedenis. En dan gaat het mij er niet eens om dat ik de waarheid onthul of het precieze verhaal ken. Ik heb van de podcast Tijd zal ons leren van Het Nationale Theater geleerd dat ik zelf ook mag invullen wat er met hen is gebeurd, omdat zij mijn voormoeders waren. Zij zijn een deel van mijn identiteit. Dat stukje bewustzijn van míjn familiegeschiedenis maakt dat ik sterker ben geworteld. De nieuwsgierigheid naar de afkomst van mijn oma voelt aan als een spirituele zoektocht. Mijn gedachten en bevindingen schrijf ik op. Het is het begin van mijn eerste boek.


Emmy tipt ook: de boeken Revolusi! van David van Reybrouck, Waarom de maan verdwijnt, Zusters van Tarakan van David Meijer, Honolulu King van Anne-Gine Goemans, Bitterzoet Indië van Pamela Pattynama, Kind in Indië van Indische Genealogische vereniging, het boekje Koloniaal Rotterdam, stad van vandaag en morgen van Gemeente Rotterdam, de film De Oost, de documentaire Indisch Zwijgen, de podcast Als de geschiedenis in je opstaat en het theaterstuk De eeuw van mijn moeder.